خرید جنگنده J-10 برای ایران: نجات‌بخش یا اتلاف منابع؟

خرید جنگنده J-10 از چین؛ فرج یا هدر دادن منابع؟

نیاز به یک توان هوایی متکی بر بازدارندگی فعال، دیگر یک انتخاب استراتژیک نیست؛ بلکه یک ضرورت حیاتی برای بقا و حفظ منافع ملی است. مباحث جاری حول محور خرید احتمالی جنگنده‌های J-10 چینی توسط ایران، اگرچه در نگاه نخست نویدبخش نوسازی ناوگان هوایی فرسوده کشور به نظر می‌رسد، اما بررسی عمیق‌تر این موضوع، پیچیدگی‌هایی فراتر از یک قرارداد ساده‌ی فروش تسلیحات را آشکار می‌سازد. آیا دستیابی به جنگنده J-10 واقعاً مسیرگشای توان هوایی ایران خواهد بود یا صرفاً ادامه‌ی مسیری از هدررفت منابع و انحراف از اولویت‌های حیاتی کشور در دنیای نوین جنگ هوایی است؟

شکاف نسلی در نیروی هوایی ایران: چالش‌های یک میراث فرسوده در برابر تهدیدات نوین

نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران، دهه‌هاست که با مشکلات عدیده‌ای در زمینه فرسودگی ساختاری و فنی ناوگان عملیاتی خود دست‌وپنجه نرم می‌کند. اکثریت قاطع جنگنده‌های موجود از جمله F-4 فانتوم، F-14 تامکت و F-5 تایگر که زمانی در اوج تکنولوژی بودند، متعلق به دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی هستند. با وجود تمامی تلاش‌های تحسین‌برانگیز متخصصان و مهندسان داخلی برای نگهداری، بازسازی و حتی ارتقاء محدود این پلتفرم‌های قدیمی در شرایط تحریم، عمر عملیاتی و پتانسیل ارتقای آن‌ها به سر آمده است. در عصر کنونی، که ویژگی بارز آن ظهور جنگنده‌های نسل پنجم با قابلیت‌های پنهان‌کاری ذاتی، سوپرکروز، ادغام حسگرها و آگاهی موقعیتی بی‌بدیل است، جنگنده‌های نسل سوم و حتی چهارم فاقد توانایی رقابت مؤثر در میدان نبرد مدرن هستند. این جنگنده‌های قدیمی به شدت در برابر موشک‌های هوا به هوای با برد فراتر از میدان دید (BVR) با توانایی هدایت فعال راداری  و رادارهای آرایه اسکن الکترونیکی فعال (AESA) نسل جدید، آسیب‌پذیرند. در مقابل، رقبای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ایران با سرعت سرسام‌آوری در حال تجهیز خود به جنگنده‌های نسل چهارم و نیم (مانند F-15EX، رافال و یوروفایتر تایفون) و حتی نسل پنجم (مانند F-35) هستند. این شکاف نسلی در توانایی‌های هوایی، به یک تهدید وجودی برای بازدارندگی ایران تبدیل شده است. بنابراین، نیاز به نوسازی نیروی هوایی نه تنها انکارناپذیر، بلکه حیاتی است. اما پرسش اینجاست که آیا هر نوع نوسازی‌ای، صرف‌نظر از نوع پلتفرم یا دکترین پشتیبان آن، می‌تواند به بازدارندگی واقعی و مؤثر منجر شود؟

جنگنده J-10: قابلیت‌ها در برابر محدودیت‌ها در میدان نبرد قرن بیست و یکم

جنگنده J-10، به‌ویژه مدل‌های پیشرفته‌تر مانند J-10C مجهز به رادار AESA و توانایی حمل موشک‌های هوا به هوای پیشرفته PL-15 و PL-10، در نگاه اول گزینه‌ای قابل توجه به نظر می‌رسد. طراحی آئرودینامیکی “کانارد-دلتا” آن که به آن مانورپذیری بالایی می‌بخشد، سیستم راداری نسبتاً مدرن، و توانمندی‌های چندمنظوره در مأموریت‌های هوا به هوا و هوا به زمین، همگی از مزایای این جنگنده هستند. لازم به ذکر است که طراحی J-10 شباهت‌های قابل توجهی به جنگنده لغو شده “لاوی” (Lavi) ساخت اسرائیل دارد که بنا به دلایل مختلف تولید انبوه نشد. چین سالیان قبل این طرح را از اسرائیل دریافت کرد و توسعه آن را در خاک خود آغاز نمود. با این حال، حتی در صورت ورود این جنگنده‌ها به ناوگان هوایی ایران، بسیاری از نیازهای اساسی و راهبردی نیروی هوایی ایران برطرف نخواهد شد. در دنیای امروز، برای بقا و تأثیرگذاری در محیط‌های نبرد هوایی پیچیده و اشباع‌شده از تهدید، ایران به جنگنده‌هایی با قابلیت‌های اساسی نظیر پنهان‌کاری ذاتی در برابر رادارهای دشمن، سوپرکروز برای حفظ سرعت‌های مافوق صوت بدون پس‌سوز، ادغام پیشرفته حسگرها برای ایجاد آگاهی موقعیتی بی‌نظیر، و توانایی کار در محیط‌های بسیار چالش‌برانگیز جنگ الکترونیک نیاز دارد. J-10، علیرغم تمامی ارتقاءها، همچنان یک جنگنده نسل چهارم محسوب می‌شود و در برابر جنگنده‌های نسل پنجم رقبای منطقه‌ای، از نظر بقاپذیری و توانایی نفوذ به فضای هوایی تحت کنترل دشمن، با محدودیت‌های جدی و بعضاً غیرقابل جبرانی روبرو خواهد بود. صرف داشتن رادار AESA یا موشک‌های پیشرفته، لزوماً به معنای برتری در میدان نبرد نیست؛ پلتفرمی که این سیستم‌ها را حمل می‌کند نیز باید از نظر امضای راداری و بقاپذیری در محیط‌های اشباع‌شده از تهدید، توانمند باشد. علاوه بر محدودیت‌های خود پلتفرم، نبود زیرساخت پشتیبانی جامع، آموزش‌های تخصصی، نگهداری پیشرفته و بهره‌برداری مؤثر از چنین تجهیزاتی، سبب می‌شود تا حتی پیشرفته‌ترین جنگنده‌ها هم عملاً به دارایی‌های مصرف‌نشده یا کم‌اثر بدل شوند. تجربه تاریخی نیروی هوایی ایران نشان داده است که بدون یک سیستم لجستیکی و فنی قوی، توانمندی‌های هر پلتفرمی به شدت کاهش می‌یابد. این شامل تأمین به‌موقع و پایدار قطعات یدکی، دسترسی به دانش فنی روز برای تعمیر و نگهداری پیشگیرانه و واکنشی، و آموزش مستمر خلبانان و کادر فنی مطابق با استانداردهای نوین عملیاتی است. این “چرخه حیات” یک سیستم تسلیحاتی بسیار پیچیده است که از مرحله طراحی و تولید تا استقرار، نگهداری، ارتقاء، و در نهایت خروج از خدمت را شامل می‌شود. سرمایه‌گذاری تنها در بخش خرید، بدون در نظر گرفتن کل این اکوسیستم پشتیبانی، تنها هزینه‌ای گزاف است که بازدهی استراتژیک چندانی نخواهد داشت.

قدرت هوایی واقعی: نیاز به یک “شبکه” و اصلاح دکترین نظامی

توان هوایی مؤثر یعنی یک “اکوسیستم” کامل و یک “شبکه” یکپارچه از اجزای هماهنگ‌شده که در قالب یک کل واحد عمل می‌کنند. این نگاه سیستمی، از ابزارگرایی صرف به یک رویکرد شبکه محور تغییر یافته است. وقتی از “قدرت هوایی” حرف می‌زنیم، باید از مؤلفه‌های کلیدی زیر صحبت کنیم:

• هواپیماهای هشدار زودهنگام و کنترل هوابرد (AWACS/AEW&C): این هواپیماها به عنوان “چشم‌های” میدان نبرد عمل کرده و با ارائه تصویری جامع و بلادرنگ از فضای نبرد، امکان آگاهی موقعیتی برتر و تصمیم‌گیری سریع و مؤثر را فراهم می‌آورند. بدون AWACS، جنگنده‌ها در بسیاری از سناریوها کور عمل خواهند کرد و قابلیت‌های BVR آن‌ها به شدت کاهش می‌یابد.
• رادارهای زمین‌پایه پیشرفته و پسیو: این رادارها با قابلیت کشف اهداف پنهان‌کار و پوشش وسیع، مکمل AWACS و جنگنده‌ها هستند و یک لایه دفاعی حیاتی را ایجاد می‌کنند. توسعه رادارهای پسیو که خود امواج راداری منتشر نمی‌کنند و بنابراین قابل ردیابی نیستند، برای محیط‌های جنگی آینده ضروری است.
• سامانه‌های جنگ الکترونیک (EW) تهاجمی و تدافعی: برای مقابله با دشمن، اخلال در ارتباطات، و محافظت از جنگنده‌ها در برابر حملات موشکی، سیستم‌های EW پیشرفته و متنوع ضروری هستند. این شامل جنگ الکترونیک هوابرد، جنگ الکترونیک زمینی و دریایی است که باید به صورت یکپارچه عمل کنند.
• پدافند هوایی متحرک و یکپارچه: هماهنگی بی‌نقص بین جنگنده‌ها، سامانه‌های پدافند هوایی زمینی (شامل موشک‌های کوتاه‌برد، میان‌برد و بلندبرد)، و مراکز فرماندهی، لایه‌های دفاعی را تقویت کرده و توانایی مقابله با تهدیدات هوایی را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد. این سیستم‌ها باید قابلیت تبادل اطلاعات لحظه‌ای و هدف‌گیری مشترک را داشته باشند.
• سیستم‌های فرماندهی، کنترل، ارتباطات، کامپیوتر، اطلاعات، نظارت و شناسایی: این سیستم‌ها ستون فقرات هر نیروی نظامی مدرنی هستند و امکان تبادل اطلاعات سریع، تحلیل داده‌های عظیم و تصمیم‌گیری هماهنگ و بهینه را فراهم می‌کنند. امنیت سایبری این شبکه‌ها و مقاومت آن‌ها در برابر حملات سایبری دشمن، از اهمیت حیاتی برخوردار است.
• تجهیزات سوخت‌رسانی هوایی : این قابلیت حیاتی، شعاع عملیاتی جنگنده‌ها را به شدت افزایش داده و امکان انجام مأموریت‌های دورتر و طولانی‌تر (مانند حمله به اهداف دوردست یا گشت‌زنی‌های طولانی) را فراهم می‌کند. ایران در این زمینه با محدودیت‌های جدی روبرو است.

چیزی که ایران در بسیاری از این ابعاد فاقد آن است، همین “شبکه” و “یکپارچگی” است. در غیاب این اکوسیستم، جنگنده‌ها هرچقدر هم که پیشرفته باشند، به مهره‌هایی گسسته در یک صفحه‌ی شطرنج بی‌نظم تبدیل می‌شوند. آن‌ها نه می‌توانند تهدید را به‌موقع کشف کنند، نه به‌موقع و هماهنگ واکنش نشان دهند، و نه در هماهنگی با پدافند عمل مؤثر داشته باشند. این ناهماهنگی، ضعف بنیادین سیستم دفاع هوایی را تشدید می‌کند و باعث می‌شود حتی با ورود پلتفرم‌های جدید، اثربخشی کلی به طرز چشمگیری پایین‌تر از پتانسیل واقعی آن باشد. اولین گام برای دستیابی به توان هوایی واقعی، اصلاح دکترین نظامی کشور است. البته که بیان این نکته چیز ساده ای نیست و بسیار زمان بر و پر هزینه است ولی خب نا ممکن نیست و نمونه های مختلفی برای استناد وجود دارد! این دکترین باید از حالت صرفاً “دفاعی-محافظه‌کارانه” خارج شده و به سمت یک “بازدارندگی فعال”  و توانایی “آفندی محدود اما مؤثر” حرکت کند. این اصلاح دکترین، هزینه‌های زیادی در پی خواهد داشت و مستلزم سرمایه‌گذاری گسترده و هدفمند در تمامی ابعاد اکوسیستم هوایی است. این هزینه‌ها شامل تحقیق و توسعه، آموزش‌های تخصصی، تأمین زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات امن، و تضمین پایداری زنجیره‌های تأمین می‌شود. یکی از نیازهای حیاتی و فوری، کسب توانایی برای گرفتن آسمان غرب کشور از دست دشمن است. این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی و نزدیکی به مرزهای غرب و همچنین فعالیت‌های هوایی نیروهای فرامنطقه‌ای، از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است. همانطور که برخی تحلیلگران اشاره کرده‌اند، دشمنان منطقه‌ای به سادگی اجازه کسب این برتری را نخواهند داد و این به معنای نبردی سخت و پیچیده در آینده است که تنها با خرید چند جنگنده حل نخواهد شد، بلکه نیازمند یک بازآرایی اساسی در تفکر و توانمندی‌های هوایی است.

نفوذ امنیتی؛ تهدید پنهان اما حیاتی

نکته‌ی بسیار حیاتی دیگری که اغلب نادیده گرفته می‌شود، مسئله‌ی نفوذ امنیتی و آسیب‌پذیری تأسیسات نظامی به عملیات‌های خرابکارانه از طریق ریزپهپادها، عوامل نفوذی، و حملات سایبری و فیزیکی علیه تأسیسات حساس نظامی است. حتی اگر ایران بتواند پیشرفته‌ترین جنگنده‌ها را خریداری کند، در صورتی که نتوانیم امنیت داخلی و حفاظت از تأسیسات نظامی و پایگاه‌های هوایی را در برابر این تهدیدات نوظهور تأمین کنیم، عملاً این تجهیزات به هدف‌هایی آسان برای دشمن بدل خواهند شد. تجربه‌ی عملیات‌های مخفیانه اسرائیل و موساد، و حملات با ریزپهپادها علیه تجهیزات نظامی و مراکز حساس ایران در سال‌های گذشته و همین جنگ ۱۲ روزه، زنگ هشداری روشن است. این حملات نشان می‌دهند که آسیب‌پذیری‌های امنیتی داخلی می‌توانند به شدت اثربخشی سرمایه‌گذاری‌های دفاعی را کاهش دهند. هرگونه تقویت نظامی، اگر با پاکسازی امنیتی و اطلاعاتی عمیق، تقویت پدافند نقطه‌ای و لایه ای و امنیت سایبری پایدار همراه نباشد، بیشتر به ضرر کشور خواهد بود تا عامل بازدارندگی. این مسئله، پیچیدگی‌های ابعاد دفاعی را فراتر از صرفاً خرید سخت‌افزار نشان می‌دهد. تأمین امنیت فیزیکی و سایبری پایگاه‌ها و مراکز فرماندهی، باید هم‌راستا و حتی مقدم بر خرید پلتفرم‌های جدید باشد. یک سیستم دفاعی قدرتمند، پیش از هر چیز نیازمند یک پلتفرم امن است.  

درک ماهیت روابط ایران با قدرت‌های بزرگ مانند چین و روسیه برای تصمیم‌گیری‌های دفاعی بسیار حائز اهمیت است. برخلاف پاکستان که سال‌هاست با چین روابط امنیتی راهبردی و چندلایه دارد و حتی در تولید مشترک جنگنده JF-17 با چین همکاری می‌کند، ایران برای چین یک شریک تاکتیکی و موقت است، نه متحد راهبردی تمام‌عیار. این تمایز در روابط بین‌الملل از اهمیت بالایی برخوردار است. چین، به عنوان یک قدرت جهانی، روابط گسترده‌ای با کشورهای منطقه و جهان دارد و منافع اقتصادی و ژئوپلیتیکی آن فراتر از روابط با ایران است. از نظر آن‌ها، قدرتمند شدن ایران ممکن است به بی‌ثباتی در منطقه و حتی به مشکلات بلند مدت منجر شود. چین همچنین ملاحظات مربوط به تحریم‌های ثانویه و فشار از سوی قدرت‌های غربی را در نظر می‌گیرد و این امر، هرگونه انتقال فناوری حساس یا فروش تسلیحات پیشرفته را با موانع جدی روبرو می‌کند. این مسئله به “وابستگی تکنولوژیکی” منجر خواهد شد که در مواقع بحرانی، توان عملیاتی ایران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. در نتیجه، نه چین و نه روسیه تمایل چندانی به انتقال فناوری‌های سطح بالا، به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری حیاتی یا فروش بدون محدودیت تجهیزات استراتژیک به ایران ندارند. اگر به ما چیزی بدهند، یا به‌صورت محدود و مشروط است (مانند فروش نسخه‌های صادراتی با قابلیت‌های کاهش‌یافته و بدون کد منبع سامانه‌ها)، یا در قالب نسخه‌های صادراتی تضعیف‌شده که فاقد برخی از توانمندی‌های کلیدی و حساس هستند. این واقعیت باید در تصمیم‌سازی‌ها دیده شود و انتظارات ما را از این خریدها واقع‌بینانه سازد. تکیه صرف بر این منابع بدون توسعه توانایی‌های بومی، در بلندمدت استقلال دفاعی کشور را به خطر می‌اندازد. برای توسعه بومی، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های عظیم و پایدار در تحقیق و توسعه، جذب و تربیت نیروی انسانی متخصص در رشته‌های پیشرفته مهندسی هوافضا، الکترونیک، مواد، نرم‌افزار و هوش مصنوعی، و ایجاد زیرساخت‌های صنعتی پیچیده است که همه این‌ها مستلزم ثبات و دسترسی به فناوری‌های جهانی است. البته که خیلی از سامانه های ملی خود ما هم تهدید زا هستند ولی باید تولید انبوه و تبدیل به یک شبکه قدرتمند لایه ای شوند نه این سیستم فشل پدافندی. سامانه پدافندی کوتاه برد مجید که در نقاط کمی از کشور مستقر بود در این جنگ دوازده روزه اتفاقا خیلی خوب عمل کرد، فرض کنید این سامانه تولید انبوه میشد حتی فکر اینکه میتوانست چه میزان از توان پهپادی اسرائیل را بگیرد هم نمیتوانید بکنید.

ثبات سیاسی: زیربنای امنیت دفاعی

برای اینکه یک کشور بتواند زیرساخت دفاعی مؤثر ایجاد کند و به فناوری‌های پیشرفته دسترسی یابد، نیاز به ثبات سیاسی داخلی و تعامل بین‌المللی منطقی و سازنده دارد. تا زمانی که دستگاه سیاست خارجی کشور با بی‌ثباتی، دشمن‌سازی مداوم، و تحریم‌های گسترده و بی‌سابقه مواجه باشد، هیچ شرکت یا کشور پیشرفته‌ای حاضر به انتقال تجهیزات یا فناوری‌های حساس نخواهد بود. تحریم‌ها نه تنها دسترسی به پلتفرم‌های پیشرفته را محدود می‌کنند، بلکه تأمین قطعات یدکی (به‌ویژه قطعات با فناوری بالا)، بروزرسانی‌های نرم‌افزاری و حتی آموزش‌های تخصصی را نیز به شدت دشوار می‌سازند. این چرخه معیوب، توان عملیاتی ناوگان موجود را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و هزینه‌های نگهداری را به شدت افزایش می‌دهد. ما باید به راهکاری سیاسی با دشمنان استراتژیک خود دست یابیم. وقتی عدم ثبات در سیاست خارجی وجود دارد، نیروهای مسلح نمی‌توانند به منابع جهانی و تکنولوژی‌های روز دسترسی داشته باشند، چه رسد به تأمین قطعات پیچیده و به‌روزرسانی‌های حیاتی برای جنگنده‌های نسل چهارم به بالا. این وضعیت، توانایی برنامه‌ریزی بلندمدت دفاعی را از بین می‌برد و کشور را در یک حالت اضطرار دائمی نگه می‌دارد که برای توسعه پایدار نظامی مخرب است. عدم شفافیت در بودجه‌های دفاعی و تخصیص منابع نیز می‌تواند مانع بزرگی در این مسیر باشد. باید تکلیف خود را با آمریکا و اسرائیل مشخص کنیم، چه سیاسی چه نظامی، اینگونه کشوری وابسته مانند ایران نمیتواند راهی به جایی ببرد. این شرایط مبهم برای ما باعث ضعف و برای دشمنان ما باعث قوت است.

نیاز به اصلاح دکترین و واقع‌گرایی در نبرد آتی

پیش از هر خریدی، اصلاح دکترین نظامی کشور یک گام حیاتی است. ایران باید استراتژی‌های خود را با واقعیت‌های میدان نبرد هوایی مدرن و تهدیدات فعلی تطبیق دهد. این اصلاح دکترین هزینه‌های سنگینی را در پی خواهد داشت که فراتر از خرید چند جنگنده است. این شامل سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های میدانی و تصمیم‌گیری سریع‌تر، توسعه سیستم‌های خودمختار مانند پهپادهای پیشرفته با قابلیت‌های هوش جمعی، و تقویت قابلیت‌های جنگ سایبری و اطلاعاتی است. کم لطفی است نگوییم که اگر ما تحریم نبودیم مقدار زیادی از این سرمایه گذاری از طرف کشور های دنیا میتوانست در کشور ما صورت گیرد ولی اکنون هیچ بنی بشری حتی روسیه و چین ایران را بستر امن نمیدانند. شعار بد نیست، رسانه بد نیست، همه این ها خوب است اما در جایگاه خود ابزار هم باید تعبیه شود. قدرت های بزرگ دنیا نیز شعار میدهند بحث اینجاست که کار نباید به صرف شعار باشد. بااین‌حال، اگر این رویکرد با پیشرفت فکری و تغییر نگرش‌ها همراه باشد، می‌توان به آینده‌ای روشن امیدوار بود. واقع‌گرایی باید سرلوحه تمامی تصمیم‌گیری‌ها قرار گیرد. باید شعار را رها کرده و به سمت تأمین ابزارهای لازم و ملموس برای دفاع از کشور حرکت کنیم تا ایران و ایرانی سربلند شوند. این به معنای درک دقیق از شکاف‌های موجود، سرمایه‌گذاری هوشمندانه و هدفمند در فناوری‌های راهبردی، و تمرکز بر آموزش و توسعه نیروی انسانی متخصص است. توان دفاعی تنها با خرید تجهیزات ساخته نمی‌شود، بلکه با پرورش نسلی از متخصصان توانمند و خلاق، و ارتقاء مستمر دانش و فناوری در داخل کشور، محقق می‌گردد. هدف از این تحلیل نه تخریب، بلکه ارائه نقدی سازنده و مبتنی بر واقعیت‌های علمی و نظامی ایران بود. ایران به‌طور قطع نیازمند یک قدرت هوایی مدرن و بازدارنده است، اما این قدرت در خرید چند جنگنده خلاصه نمی‌شود. اگر ساختارهای پایه اصلاح نشوند، اگر دکترین تغییر نکند و از یک نگاه صرفاً دفاعی به یک دکترین بازدارندگی فعال و واقع‌بینانه ارتقا نیابد، اگر فرماندهی و کنترل منسجم نباشد و به سیستم‌های مدرن مجهز نشود، اگر نفوذ امنیتی مهار نشود و امنیت داخلی پایگاه‌ها تضمین نگردد، و اگر ثبات سیاسی شکل نگیرد تا دسترسی به بازارهای جهانی و فناوری‌های روز فراهم شود، هیچ خریدی حتی ده اسکادران J-10نمی‌تواند فرجی در وضعیت ما ایجاد کند. با توجه به تمام این چالش‌ها، می‌توان نتیجه گرفت که خرید صرف جنگنده J-10، در بهترین حالت، یک مُسَکن موقت است و نه یک راه حل ریشه‌ای. بدون حل مشکلات ساختاری، سیاسی و امنیتی ذکر شده، این سرمایه‌گذاری محکوم به شکست یا دست‌کم ناکارآمدی خواهد بود. قدرت هوایی واقعی، یعنی قدرت شبکه، قدرت هماهنگی، قدرت تصمیم‌گیری سریع و دقیق، و قدرت پایداری در برابر فشارهای عملیاتی و لجستیکی. نبرد سختی در پیش داریم، اما اگر بشود از باب فکری پیشرفت کرد و دکترین را اصلاح کرد، می‌شود امیدوار بود. واقع‌گرا باشیم تا ایران و ایرانی را سربلند کنیم. شعار را رها کنید و ابزار واقعی و شبکه هماهنگ را تعبیه کنید. آینده توان هوایی ایران، نه در تعداد جنگنده‌های خریداری شده، بلکه در یک رویکرد جامع، راهبردی و واقع‌بینانه نهفته است.