سامانه تثبیت‌کننده توپ تانک (استابلایزر) – راهنمای کامل عملکرد و اجزا

سامانه تثبیت‌کننده یا Stabilizer یکی از اجزای حیاتی در تانک‌های رزمی مدرن است که با هدف افزایش دقت آتش در حال حرکت، کاهش زمان واکنش و شلیک موثر در شرایط غیرایستا طراحی شده است. این سامانه با همکاری سیستم‌های هیدرولیکی و الکتریکی، نقش مهمی در بهره‌وری رزمی تانک ایفا می‌کند.

کاربرد اصلی استابلایزر در تانک

استابلایزر وظیفه دارد تا هنگام حرکت تانک، توپ اصلی و تیربار هم‌محور را در وضعیت تثبیت‌شده نگه دارد و امکان هدف‌گیری و شلیک دقیق را فراهم کند. این عملکرد در میدان نبرد موجب برتری تاکتیکی قابل‌توجهی می‌شود.

حالت‌های عملکرد سامانه استابلایزر

۱. حالت اتوماتیک

در این وضعیت، نشانه‌روی و تثبیت توپ و تیربار هم‌محور به‌صورت خودکار در هر دو محور سمت (Yaw) و برد (Pitch) انجام می‌شود.

۲. حالت نیمه‌اتوماتیک

توپ و تیربار تنها در محور سمت به‌صورت خودکار تثبیت می‌شوند و تنظیم برد با دسته دستی انجام می‌گیرد.

۳. حالت دیده‌بانی

در این وضعیت، توپ ثابت باقی مانده و تنها آینه متحرک دستگاه هیدرولیکی امکان حرکت در محور برد را دارد. این حالت برای مشاهده و پایش میدان نبرد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۴. حالت سلب اختیار فرمانده

در این حالت، فرمانده تانک کنترل برجک را در اختیار می‌گیرد. با فشار دادن شاسی نشانه‌روی، فرمانده می‌تواند برجک را به سمت هدف دلخواه خود بچرخاند. در این حالت، کنترل برجک از توپچی سلب و هدایت توپ مطابق با زاویه دید فرمانده انجام می‌پذیرد.

۵. حالت استابلایزر راننده

در شرایط اضطراری که توپچی و فرمانده حضور ندارند، راننده می‌تواند با چرخاندن برجک به سمت دلخواه، لوله توپ را از روی درب خود کنار بزند تا بتواند از دهلیز خارج شود.

ساختار و اجزای سامانه تثبیت‌کننده

سامانه استابلایزر در تانک‌های سری T دارای دو بخش اصلی است:

• استابلایزر الکتریکی (حرکت در سمت)

• استابلایزر هیدرولیکی (حرکت در برد)

بخش اول: اجزای استابلایزر الکتریکی (سمت)

1. متاداین
   تقویت‌کننده سیگنال الکتریکی که ولتاژ ۲۷ ولت را به ۱۱۰ ولت مستقیم تبدیل می‌کند و برای راه‌اندازی موتور الکتریکی در سمت استفاده می‌شود.

2. موتور الکتریکی محور سمت
   وظیفه چرخش برجک در محور افقی را دارد.

3. جعبه هدایت 1K
   مغز اصلی استابلایزر که عملکرد کلیه بخش‌های الکترونیکی را کنترل و هدایت می‌کند.

4. جعبه هدایت 2K
   شامل دو رله است که برق متاداین را قطع و وصل می‌کند.

5. بخش الکترومگنت قطع/وصل
   در پشت سر فرمانده قرار گرفته و سیگنال الکتریکی را به کلاچ الکترومغناطیسی جعبه دنده می‌رساند تا در صورت فعال بودن استابلایزر، مکانیزم دستی غیرفعال شود.

6. سنسور شتاب خطی
   این سنسور روی سقف برجک نصب شده و تغییرات زاویه توپ نسبت به هدف را اندازه‌گیری و به سیگنال الکتریکی برای جعبه هدایت تبدیل می‌کند.

بخش دوم: اجزای استابلایزر هیدرولیکی (برد)

1. منبع تغذیه هیدرولیکی
   روغن هیدرولیک را با فشار مناسب تأمین می‌کند تا امکان حرکت عمودی لوله توپ (Pitch) فراهم شود.

2. سیلندر برد (جک هیدرولیکی)
   وظیفه تبدیل فشار روغن به انرژی مکانیکی را دارد و لوله توپ را در محور برد حرکت می‌دهد.

3. سنسور اندازه‌گیری زاویه توپ
   زاویه دقیق لوله توپ را اندازه‌گیری کرده و امکان قفل آن در زاویه گلوله‌گذاری (معمولاً ۴.۵ درجه) را فراهم می‌کند.

4. محدودکننده حرکت در برد
   حرکت لوله توپ را در زاویه‌های مشخص محدود می‌سازد تا از آسیب به سامانه جلوگیری شود.

بخش سوم: اجزای عمومی سامانه استابلایزر

1. جعبه ژیرو باکس (Gyro Box)
   زیر گهواره توپ نصب می‌شود و حاوی دو ژیروسکوپ است که به کنترل وضعیت توپ کمک می‌کند.

2. مبدل سه‌فاز
   ولتاژ ۲۷ ولت را به ۴۰ ولت با فرکانس ۵۰۰ هرتز سه‌فاز تبدیل می‌کند.

3. تثبیت‌کننده فرکانس
   نوسانات برق خروجی مبدل را کنترل کرده و جریان الکتریکی پیوسته‌ای برای تغذیه ژیروسکوپ‌ها فراهم می‌سازد.

سامانه استابلایزر توپ تانک یک بخش کلیدی در ارتقای قابلیت‌های رزمی خودروهای زرهی است. این سیستم با بهره‌گیری از ترکیب فناوری‌های الکترونیکی، مکانیکی و هیدرولیکی، امکان درگیری موثر با اهداف در شرایط دینامیک و متحرک را فراهم می‌سازد.

استفاده از این فناوری به‌ویژه در تانک‌های سری T نشان‌دهنده تلاش برای افزایش کارایی میدانی و حفظ برتری تاکتیکی در نبردهای زمینی است.

نویسنده: آتیلا میزنظامی زاویه دید